Yapay yağmur nedir? - Yapay yağmur nasıl oluşur? - MGM çalışması!

Son günlerde Dubai'de yaşanan şiddetli yağışlar, ''yapay yağmur'' tartışmalarına neden oldu. Peki; yapay yağmur nedir? Yapay yağmur mümkün müdür? Yapay yağmur nasıl oluşturulur? Yapay yağmur (yağış) Türkiye'de uygulandı mı, uygulanıyor mu?

MGM: Bulut tohumlama adı verilen bu işlem 1960’lı yıllardan itibaren ABD'de geliştirilmiş ve günümüze kadar gelmiştir (Kadıoğlu, 2001). Yöntemin ülkemizde ilk uygulaması 1990 yılında İstanbul'da İSKİ tarafından yapılmıştır. Farklı zaman dilimlerinde İstanbul, Ankara ve İzmir'de de kısa süreli olarak aynı yöntemden faydalanılmıştır. 

ayrıntılar...

Yapay Yağış (yağmur nedir?

Yapay yağmur çalışması nasıl yapılır?

MGM

- Yapay yağmur: ''Yağış oluşumunda temel teorilerden biri Bergeron-Findeisen’dir (Dennis, 1980). Bu teoriye göre, buz kristalleri yoğunlaşma çekirdeği görevi görerek (buzun buhar basıncı sudan daha az olduğundan aynı şartlarda yoğunlaşma buz üstünde olurken suda olmaz) su damlacıklarının kristaller üzerinde birikerek büyümesine yardımcı olmaktadır. Büyüyen kristaller aşağıya düşmeye başlar ve düşerken birleşerek ortam sıcaklığına göre yağmur, kar veya dolu olarak değişir.''

- Yapay çevre: ''Hava kirliliği modellemesinde, yapay koşulların gerçekleştirildiği coğrafi alan.''

Yapay Yağış!

MGM (Meteoroloji Genel Müdürlüğü çalışması (MGM)... ''Yaşamın kaynağı suyun zamansal ve mekânsal olarak değişken olması, insanoğlunun ihtiyaçlarını karşılayamaması ya da şiddetli hava olayları ile zarar vermesi asırlar süren yeni çözüm yolları arayışını doğurmuştur. Hava ve iklimi değiştirmek, diğer bir deyişle hava modifikasyonu bu yollardan biri olarak görülmüştür. Hava modifikasyonu sis dağıtma, dolu azaltma, fırtına etkisini azaltma gibi birçok şekilde denenmiştir. Bunlardan biri de yağış artırımıdır. Bu kapsamda 1940'lı yılların sonunda gümüş iyodür bulut damlacıklarının buz kristallerine dönüştürülmesinde kullanılmasıyla yenilikçi teknoloji ortaya çıkmıştır. Bulut tohumlama adı verilen bu işlem 1960’lı yıllardan itibaren ABD'de geliştirilmiş ve günümüze kadar gelmiştir (Kadıoğlu, 2001). Yöntemin ülkemizde ilk uygulaması 1990 yılında İstanbul'da İSKİ tarafından yapılmıştır. Farklı zaman dilimlerinde İstanbul, Ankara ve İzmir'de de kısa süreli olarak aynı yöntemden faydalanılmıştır.

Bulut yapısı karmaşık ve değişken olduğundan tohumlama ile yapılan etkilerin nasıl sonuçlar doğuracağı net değildir. Yapılan deneyler ile elde edilen sonuçların istatistiki ve bulut fiziği açısından değerlendirilmesi ile yeni ölçütlerin ortaya çıkarılmasını sağlamaktadır. Ayrıca haberleşme ağı istasyonları, otomatik yağışölçer ağı, rüzgâr profili belirleyicisi, mikro dalga radyometreler, uydular, radar, hava hareket ölçüm sistemiyle donanmış uçaklar, bilgisayarlar gibi yeni teknolojik ürünler deneylerdeki veri miktarını da artırmaktadır (Orville, 1996). Verilerin işlenmesi ile bulutlara ve hava akımlarına dair yeni bilgiler elde edilmesinin yanı sıra yağış ve bulut klimatolojisi ortaya konmaktadır. Ancak operasyonel programlarda tam olarak gelişmemiş teknolojilerin yaratabileceği riskler hesaba katılmalıdır. Örneğin; belli koşullarda tohumlamanın daha fazla doluya neden olabileceği veya yağışı azaltabileceği göz ardı edilmemelidir.

YAĞIŞ OLUŞUMU VE BULUT TOHUMLAMA!

Yağış oluşumunda temel teorilerden biri Bergeron-Findeisen’dir (Dennis, 1980). Bu teoriye göre, buz kristalleri yoğunlaşma çekirdeği görevi görerek (buzun buhar basıncı sudan daha az olduğundan aynı şartlarda yoğunlaşma buz üstünde olurken suda olmaz) su damlacıklarının kristaller üzerinde birikerek büyümesine yardımcı olmaktadır. Büyüyen kristaller aşağıya düşmeye başlar ve düşerken birleşerek ortam sıcaklığına göre yağmur, kar veya dolu olarak değişir.

Bulut tohumlama da aynı mantığa dayanarak küçük katı parçacık süper soğuk (-40 °C) sıvı içerisinde yoğunlaşma çekirdeği görevi görebilir ve buluttaki su molekülleri buz kristali formunda bir çekirdek üzerinde hızla birleşerek yağış oluşturur der. İlk uygulamalar Vincent Schaefer ve Irving Langmuir tarafından 1940'lı yıllarda uçaktan ezilmiş kuru buz (katı CO2) parçacıkları atılması şeklinde yapılmıştır. Bulutun içine atılan kuru buz havayı soğutur ve sıvı damlacıkların çoğalarak -40°C sıcaklığın altında donmalarına neden olur. Sonra oluşan buz kristalleri birikme ile büyüyerek yağış olarak düşer (Rogers, 1979).

Yapay tohumlamada gümüş iyodür, amonyum nitrat, kadmiyum iyodür, diğer higroskopik materyaller çekirdek vazifesi görmek üzere yağmur bulutuna püskürtülmektedir. Bu maddelerin aynı şartlar altında oluşturacağı kristal sayısı birbirinden farklıdır. İlk olarak 1947'de Bernard Vonnegut tarafından bulut tohumlama işleminde kullanılan gümüş iyodürün etkili bir buz çekirdeği olmasının nedeni buz kristaline benzer bir kristal yapısına sahip olmasıdır (Mason, 1971; Rogers, 1979). Gümüş iyodür uçağın kanadından veya yer yüzeyindeki kaynaklardan çıkan yanıcı maddelerden buluta taşınabilir olmasından dolayı kullanımı kuru buzdan daha kolaydır. Ayrıca bu maddelerin tesir derecesi sıcaklıkla değişir. Örneğin, bir gram gümüş iyodürün oluşturduğu kristal sayısı -6 °C’de 10 iken 14 °C’de bu sayı 1010’a çıkar. Bu nedenle kurşun iyodür ve bakır sülfür gibi diğer etkili maddelerden daha yaygın kullanıma sahiptir.

Sonuç olarak yapay tohumlama olabilmesi için ilk şart nem oranı yüksek bir bulutun mevcut olması ve bulut üstü sıcaklığın belli bir değere düşmesi yani en azından bulutun bir parçası süper soğumuş olmalıdır. İkinci şart, yoğuşma çekirdeği olarak hizmet edecek olan higroskopik maddelerin, bulut içindeki en uygun yere zamanında ve doğru miktarda ulaştırılmasıdır (Pruppacher & Klett, 1979). Ancak yağış oluşum biçimi çok karmaşık olduğundan tohumlama konusunda belirsizlikler vardır. Tohumlama zamanlaması rüzgâr profili, havanın yukarı yükselme hızı ve diğer hava şartları, süper soğumuş su damlacıkları, çekirdek konsantrasyonu, damlacıkların birleşip büyüme durumu ve yönü gibi pek çok faktöre bağlıdır. Genel olarak yağış tahmini yapılır ve diğer şartlar da uygunsa tohumlama yapılır. Tohumlamadan 15 dakika veya birkaç saat sonra yağış olabilir. Orta şiddetle sağanak üreten yaz kümülüs bulutları ve alçak kış bulutları uygun tohumlama imkânı sunar.

Yapay yağmur nasıl oluşturulur?

''Yapay yağış oluşturabilmek için genelde aşağıda belirtilen bulut sistemlerinde bulut tohumlama işlemi yapılmaktadır. - MGM)

- yazının tamamını okumak için tıklayın...

Kaynak: MGM)

(yapay - suni yağmur nedir)